Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents BerninaBernina, Piz lemma sequent

Bernina, Pass dal
Pass a 2328 m che maina da l'Engiadin'Ota en il Puschlav. Impurtant passadi nord-sid. En il temp medieval aveva il B. anc in'impurtanza secundara per il traffic da transit che sa splegava o.t. sur Clavenna e sur ils pass al vest. Il 1410 èn s'obligadas las vischnancas da l'Engiadin'Ota, da Poschiavo e da Brüsch envers pliras vischnancas en Vuclina da mantegnair la via da pass fin a Piattamala a la sortida dal Puschlav.
Cun la conquista da la Vuclina tras ils Grischuns il 1512 è la ruta dal B. daventada fitg impurtanta. Ella era numnadamain la via la pli directa en la Republica da Vaniescha, cun la quala ils Grischuns tgiravan contacts d'amicizia. Da quel temp vegn menz. per l'emprima giada il trassé da la ruta dal B. Il tschancun da Puntraschigna a Poschiavo quintava 20 miglias (var 34 km). A l'entsch. dal 16. tsch. utilisav'ins da la vart dal Puschlav la ruta ost sur Pisciadel (1478 m) ch'era da quel temp in abitadi permanent; ils 25/26 da dec. 1526 ha ina delegaziun venez. utilisà questa ruta. Da temp en temp circulava il traffic era sin la ruta vest sur Cadera-Cavaglia-Val Pila-B., schlargiada il 1555. Il territori da la vischnanca da Poschiavo s'extenda sur il B. vers il nord, ma las duas vischnancas vischinas da Poschiavo e da Pisciadel eran obligadas da mantegnair la via mintgamai fin al pass, nua che duas cruschs al Lagh da la Cruseta marcavan il cunfin. En vischinanza da quellas sa chattava gia il 1519 in ospizi cun chaplutta, erigì da Thomas Maurici da Puntraschigna. A la Piazza vecchia da quest ospizi existiva ultra da quai ina susta, transferida il 1570 al Piano dal Cambrena a la riva nordvest dal Lago Bianco. B. Suot (2046 m) era da quel temp in lieu abità durant l'entir onn e munì cun stallas da chavals. Il 1544 ha il cumin d'Engiadin'Ota relaschà in reglament che obligava la vischnanca da Puntraschigna da mantegnair il tschancun da via da la vart nord dal B. e da tegnair quel avert durant l'enviern cunter ina taxa da passadi.
Il traffic sur il B. ha cuntanschì sia culminaziun vers la mesadad dal 16. tsch., suenter che la Frantscha aveva installà il 1548 in servetsch postal tr. Cuira ed Aprica per pudair tgirar ses contacts cun Vaniescha a moda segira e directa. Quest tschancun da via era subdividì tenor contract en otg agenzias da posta, installadas tr.a. a Puntraschigna, Poschiavo, Tiraun ed Aprica. Suenter l'avertura da la Via S. Marc da Bergam a Murbegn (1593), cun access al Pass dal Spleia, ha il traffic sur il B. pers sia impurtanza originara. Il 1650 incassav'ins dazis sin chastognas, coniv, glin, savun, fier, ponn, saida, chaschiel e tschigrun, ultra da quai era taxas per il transport da vatgas, chavals, bovs, nursas e chauras estras. Tr. il 1842 ed il 1865 è vegnida construida la via charrabla che manava pli u main lung la veglia ruta ost, tr. il 1908 ed il 1810 la lingia da la Viafier dal B. (Viafier retica) lung la ruta vest. A partir dal 1960 han ins construì pendicularas e runals da skis en il conturn dal Pass dal B. (Diavolezza, Lagalb). Ils projects da la Rätia Energie SA, che prevesan tr.a. d'auzar il mir da fermada dal Lago Bianco, pericliteschan fermamain la cuntrada dal pass ed èn perquai fitg contestads, tant pli che la lingia da la VR da l'Alvra al B. è vegnida recepida il 2008 sco part dal patrimoni cultural mundial da l'UNESCO.


Litteratura:
R. Tognina, Der Berninapass im Wandel der Zeiten, en: Festschrift 600 Jahre Gotteshausbund, 1967, 408-38; R. Bornatico, La strada del B., 1974; M. Bundi, Über die Bündnerpässe nach Venedig, en: Schweizer Hotel-Journal, 1991, 36–38.

Martin Bundi

lemma precedents BerninaBernina, Piz lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: