e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Sauaziun Savorgnano, Hieronimo  Saut dals morts I sa tracta d'in saut da figuras femininas e masculinas cun la mort, represchentada sco skelet, mumia u cadaver en decumposiziun. Attestà iconograficamain en Svizra dapi il 15. tschientaner. Dal 1543 datescha ina seria da 36 maletgs, realisada tenor in model da Hans Holbein il giuven en il chastè episcopal a Cuira. Perditgas litteraras existan gia dal 14. tsch. (poems, chanzuns). Il pli vegl exempel rum. è la copia lad. da Jan Polin Jecklin, intitulada «Lg Ball dals moarts» (Zuoz 1605). Il translatur n'è betg enconuschent, l'original deriva prob. d'in protestant. En quest'ovra envida la mort passa 60 persunas - dal papa fin a l'imperatur ed il retg cun lur consortas, dal cardinal e da l'uvestg fin al giugader ed a la pitauna - ad in saut che Cristus concluda cun surventscher la mort. Ils morts mussan sin lur skelets e sa drizzan als vivents cun ils pleds: "Quels vus uoss isches, eiran nus, quels nus huoss ischens gnis eir vus!" Il 1691 è cumparì a Tschlin la versiun surs. «Ilg saltar dils morts» che Johannes Moeli aveva scrit ca. 1680 sco plevon a Luven. Las 110 strofas ad otg lingias en rima èn pli cumprimidas ch'il text da Jecklin, ed i cumparan be 27 persunas. Era tar Moeli cumenza il papa il saut, suandà da dignitaris clericals e seculars. Il saut dals morts illustrescha la tema gen. da la mort e la nunpussaivladad da prevegnir a quella. La versiun da Moeli è vegnida transponida il 1724 en ladin da Joannes Martinus, ed il 1895 ha Hartmann Caviezel edì la versiun da Veulden en las «Annalas». Il 1925 ha Peider Lansel publitgà l'ovra da Moeli en ina furma modernisada lad. e surs. (tenor il text da Martinus) ed ha represchentà cun grond success la versiun lad. en la baselgia da Sent. Carli Fry ha adoptà la versiun surs. ch'el ha scursanì ad in text per 11 persunas singulas ed mintgamai ina gruppa da schuldads ed uffants per ina represchentaziun concertanta dal 1948 (musica da Duri Sialm). Il 1986 è quest «Saltar dils morts» vegnì represchentà danovamain a Mustér. En «Il saltar dils morts» dad Ursicin Gion Geli Derungs dal 1982 serva il saut da metafra per l'inflexibladad autoritar-dogmatica d'instituziuns catolicas. Il saut dals morts tracta in tema spez. dals gieus sacrals. Litteratura: Deplazes, Funtaunas 2, o.t. 80-85. Gion Deplazes  Sauaziun Savorgnano, Hieronimo  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: