Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Son GaglSon Gliezi lemma sequent

Son Giachen, Val
Val en la provinza tal. da Sunder tr. il Pass dal Spleia e Clavenna, cun las vischnancas da S. Filippo, Campodolcino e Isolato (oz vischn. da Madesimo). L'«Itinerarium Antonini» e la «Tabula Peutingeriana» dattan emprims renviaments a lieus en la val, tras ils quals passava il traffic da transit. La Val S. è vegnida cumpigliada gia baud en la sfera d'interess da la Currezia. Il territori alpester da Rasdeglia sin la spunda dretga da la val è vegnì utilisà en il 12. tsch. davent da Mesocco sur il Passo di Balniscio (2351 m). Il 1204 è vegnida Clavenna en possess da fittanza da pastgiras sin l'Alp Emet. Il 1226 è vegnida construida ina via charrabla tr. Campodolcino e Madesimo. Cun quai èsi daventà pussaivel d'arrivar en il Schons sur il Pass d'Emet (u Niemet) enstagl dal Pass dal Spleia. Al punct strategic Castelasc (1932 m), al nordost da Stuetta, sut l'odiern lai da serra da Monte Spluga, sa chattava enturn il 1260 la residenza dal chavalier Heinrich von Grüneck, in vasal da Walter IV da Vaz. En la Val S. haja dà numerusas faidas pervi da cunfins ed utilisaziuns dad alps. Il 1428 han conclus ils Libers da Schons e la glieud da la Val S. in contract da pasch a Campodolcino.
En il temp medieval tardiv era la val in territori da passadi per campagnas militaras dals Grischuns vers il sid. A chaschun da l'occupaziun da la Vuclina tras ils Grischuns il 1512 èn vegnids concedids a la Val S., tenor l'exempel milanais, privilegis cun ina vasta autonomia administrativa. La val furmava entaifer il sistem da transport a la ruta dal Spleia il sisavel port ch'aveva il duair da mantegnair la via ed il dretg d'incassar taxas da via per prestaziuns da construcziun spezialas. La susta sa chattava a Soste en vischinanza dad Isola. Il 1643 è vegnida renovada la via tras la chavorgia dal Cardinel, ed enturn il 1709 è ella vegnida amplifitgada tras Thomas Massner da Cuira. Ina perioda da bainstanza relativa ha durà fin il 1800. Il 1797 ha la Val S. refusà da sa separar da la Republica da las Trais Lias. Pir la tenuta targlinanta dals Grischuns ha provocà l'annexiun da la val a la Republica cisalpina. En ils onns 1818-22 è vegnida construida ina via commerziala per il traffic cun chars e charrotschas da posta. Suenter l'avertura da la Viafier dal Gottard (1880) è il traffic da transit sa diminuì, e la val è s'impovrida. En il 20. tsch. han la construcziun dad ovras idraulicas ed in turissem moderà (a partir dals onns 1980) stgaffì novas pussaivladads da gudogn.


Litteratura:
L. Della Briotta, Comunità alpine fra Lombardia e Svizzera: la Val San Giacomo, 1979; Il Commune unico di val San Giacomo, edì da G. Scaramellini, 2007.

Martin Bundi

lemma precedents Son GaglSon Gliezi lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: