Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Sulser, WaltherSunder lemma sequent

Sumvitg
Vischnanca polit., cirq. Mustér, distr. Surselva, cun il center ecclesiastic e politic S., las fracziuns da Surrein, Rabius e Cumpadials e numerus aclauns e bains sparpagliads da domaduas varts dal Rain Anteriur ed en la Val S. 1175 in Summovico, tud. Somvix (uffiz. fin il 1985). 1850 1'353 abit.; 1900 1'205; 1950 1'674; 1960 2'004; 2000 1'313. Chats dal temp da bronz (tr. 1600-1100 a.C.) sin il crest da Chischliun. En il temp medieval tempriv han purs libers da Trun, promovids dals uvestgs da Cuira, rendì accessibel S. fin a la Val Russein che furmava il cunfin superiur dal territori colonisà en il temp medieval tempriv (il term S. deriva da lat. summus vicus, rum. vitg il pli sisum). A partir dal 9. tsch. ha glieud da la claustra da Mustér urbarisà las culegnas perifericas e la Val S.  Il chastè da Chischliun  a la via per S. Benedetg, che alloschava beghinas en il 13. tsch. (fin ca. il 1365), era en il temp medieval en possess da la claustra da Mustér. Il 1252 ha quella cedì ses bains feudals a S. als signurs da Pultengia (Pontaningen). En il 13. tsch. è attestada ina schlatta da chavaliers von Somvix. A S. vivevan era uschen. Libers exteriurs da Lags ch'èn s'acquistads il 1511 il dretg da burgais da la Cadi. En il 7./8. tsch. è vegnida fundada la pravenda originara consecrada a s. Martin. La collatura da la baselgia parochiala da S. Gion Battista, menz. il 1175, aveva la claustra da Mustèr. Il 1491 è la baselgia vegnida incorporada a l'abazia. Dal 1656-86 èn sa dispitads prers seculars e la claustra pervia da la cessiun da la giurisdicziun a l'abazia. La relaschada dals chaputschins (1687-1748) ha danovamain provocà scumbigls en ils onns 1748-67. Surrein ha appartegnì dapi il 1786 a la plaiv da S., Rabius è daventada ina pravenda autonoma il 1901. En l'urden giudizial da la Cadi furmava S., ens. cun Trun, la quarta curt (fin il 1851/54). Il 1744 è la vischnanca sa liberada da la dieschma da la claustra. S. è ina vischnanca tradiziunalmain purila, en la quala numerus manaschis èn però svanids dapi il 1955 (il 2005 lavuravan mo anc radund 27% dals occupads a S. en il sectur primar). Il 1854 han ins realisà l'access a la nova via chant., il 1912 quel a la Viafier retica. Il 1944-47 ha erigì la Patvag SA in'ovra electrica en la Val Russein. En ils onns 1956-68 èn vegnidas avertas las OE Rain Anteriur da las OENO/NOK. Ils fits d'aua èn la segund gronda funtauna d'entrada a S. En ils onns 1985-88 ha realisà Peter Zumthor ina chaplutta da lain a S. Benedetg ch'è daventada famusa. Meglieraziun decidida il 2002 (senza Rabius e Pardomat). Part da la populaziun da lingua rum.: 2000 88.0%/94.0% (ML/Lindic).


Litteratura:
Müller, Abtei Disentis; A. Maissen, S./Somvix, 1981 (reediz. repassada 2000); Gem. GR, nr 166, 1983; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 348-50; Gem. GR, 2003, 352 s.; LQ, 9-5-2007.

Adolf Collenberg

lemma precedents Sulser, WaltherSunder lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: