Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Rahn, Johann RudolfRain Anteriur lemma sequent

Rain
Cun var 1'230 km lunghezza e 252'000 km² intschess idrografic (27'897 km² sin intschess svizzer) in dals pli gronds flums da l'Europa. Il R. collia sis stadis tr. las Alps e la Mar dal Nord e sbucca en vischinanza da Rotterdam en l'Atlantic. El nascha al Lag da Tuma al pe dal Pez Badus (2344 m) e curra alura sco R. Anteriur vers La Punt/Rehanau, nua ch'el s'unescha cun il R. Posteriur che ha sia funtauna al Pez Valragn (3402 m). Al pe da l'Ellhorn a Fläsch banduna il R. il Grischun per sbuccar alura en il Lai da Constanza e cuntanscher Basilea suenter avair percurrì 376 km sin territori grischun e svizzer. Cun ses affluents ils pli impurtants - il Glogn, la Rabiusa, l'Alvra, la Plessur e la Landquart - drenescha el dus terzs da la surfatscha dal Grischun. Numerusas rivas umidas (ognas) d'impurtanza naz. e regiunala flancheschan il curs dal R., p.ex. l'Ogna da Pardiala a Vuorz e las Ognas da Razén. Il R. percurra per part era chavorgias selvadias sco quella da la Puntcrap e da la Viamala (R. Posteriur) resp. la Ruinaulta (R. Anteriur). Questas chavorgias e regiuns dal R. han svaglià o.t. dapi il 18. tsch. l'interess dals artists, p.ex. da Ludwig Hess (1760-1800), il pli impurtant scuvrider artistic dal Grischun. Il R. è era stà il motiv principal da Johann Heinrich Bleuler (1758-1823) e da ses figl Johann Ludwig (1792-1850). La Puntcrap e la Viamala èn adina stads passadis impurtants, cumbain difficils per il transit tras las Alps, ed ils ordvart numerus chastels en la Tumleastga conferman l'impurtanza da quella regiun, nua ch'il R. Posteriur e l'Alvra s'uneschan, sco porta als pass alpins. Sin ils R. Anteriur e Posteriur (davent da Tusaun) vegniva flottà laina durant plirs tschientaners, e davent da Cuira era la via d'aua medemamain adattada per il transport da martganzia (Flottaziun). En ils onns 1832-92 han ins mess en rempars il R. tr. Cazas e Giuvaulta tenor ils plans da Richard La Nicca e colmatà il nov terren arginà. Dapi il 1919 èn vegnids construids duas dunsainas lais d'accumulaziun da total ca. 773 miu. m³ en l'intschess dal R. Alpin: S. Maria/Lucmagn, Curnera, Nalps, Pigniu, Zervreila ed auters al R. Anteriur, Sur, Val da Lei e Murmarera al R. Posteriur. Il R. è era in biotop per spezias d'utschels particularas: il maset da palì, il pitgalain pitschen, il maset nair. Ina greva vita han ils peschs: da las 30 spezias da peschs originaras èn da cumprovar en il R. anc 19, mo set da quellas èn frequentas. La Cumissiun guvernamentala internaz. R. Alpin (Svizra, Principadi da Liechtenstein, Austria) ha inizià in concept cumplessiv per l'avegnir dal R. Alpin tr. La Punt/Rehanau ed il Lai da Constanza, ed il 2003 han tschintg organisaziuns per la protecziun da l'ambient lantschà il project "R. vivent". Emprims pass per ina revitalisaziun dal R. èn vegnids fatgs cun la renatiralisaziun tr. Cuira e Favugn.


Litteratura:
B. Weber, Graubünden in alten Ansichten, 1984; TG, 2005, nr 2 (tema); F. Klötzli e.a., Der Rhein - Lebensader einer Region, 2005.

Jürg Simonett

lemma precedents Rahn, Johann RudolfRain Anteriur lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: