Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents OspitalsOstagis lemma sequent

Ospizis
En il  temp medieval albierts per passants esters, ma era per povers e malsauns. Il term č colliā cun hospitale en il senn dal posteriur ospital. En il temp medieval tempriv cumpara per quest gener d'albiert il pled xenodochium (dal grec per chasa d'esters). L'onn 823 ha communitgā l'uv. Victor III a l'imp. Ludwig il Pietus che las chasas da povers (senodochium susceptiones) da sia diocesa sajan destruidas. L'onn 825 ha l'imperatur restituė a l'uvestg in senodochium sancti Petri betg localisā. Il 1070 č menz. in hospital a S. Martin en la citad da Cuira che vegniva manā d'in spiritual en la maniera dals vegls xenodochiums e che suttasteva sco institut autonom directamain a l'uvestg. Attestads čn alura en la Currezia ils suandants ospizis: ca. l'onn 1000 in hospitale/ospicium da S. Peder sin il Set, il pli vegl ospizi da pass enconuschent en il Grischun; il 1125 in magister hospitalis (administratur d'ospital) tar la claustra da Faveras; il 1136 in ospicium al sid dal Lucmagn tar la baselgia da San Sepolcro a Casatscha; il 1196 in hospital tar la claustra da Mariamunt a Barbusch en il Vnuost. Enturn il 1200 čn vegnids fundads l'ospizi da la claustra da Mustér al nord dal Lucmagn, consecrā a s. Gagl, e l'ospizi autonom cun chaplutta a Chapella en vischinanza da S-chanf, deditgā als ss. Niclā ed Ulrich; il 1210 č doc. in ospizi tar la claustra da Curvalda ed il 1233 in tal a Silva Plana sin territori da l'anteriur vischnanca da Sta. Maria en Val Müstair, destinā explicitamain a la recepziun da glieud povra ed a la consolaziun dals viandants arrivads sur las Alps crivas. En connex cun las cruschadas e la derasaziun da l'Urden dals johannits čn vegnids fundads en il 13. tsch. divers novs ospizis sco veritabels albierts per pelegrins. Uschia č naschė il 1218 in ospital dals johannits a Feldkirch), il 1219 il convent collegiat da S. Gion a San Vittore, il 1228 l'ospital dals johannits a Laad en il Vnuost ed il 1259 in ospital dals johannits a Tuer a l'entrada en la Val Müstair; in ospizi dals johannits a Soazza para d'esser stā ina filiala da San Vittore. Il 1252 č doc. in xenodochium al nord d'ina insla dal Rain, nua che Heinrich de Razén a sigillā cun represchentants da Clavenna; i sa tractava prob. d'in ospizi affiliā da S. Gieri a Razén. Il 1258 č cumprovā l'ospital a S. Romerio en vischinanza da Brüsch, manā da fraters laics tenor las reglas da s. Augustin. In ospizi da S. Giachen a Claustra č enconuschent dapi il 1319, in auter deditgā a S. Gaudenzio a Casaccia dapi il 1336. Dal 1374 datescha l'ospizi da S. Maria sin il Pass dal Lucmagn (numnā era Cuolm da S. Maria). Il 1467 ha la vischnanca da Mesocco decidė d'eriger in ospizi sin il Pass dal S. Bernardin. A Zernez č attestā il 1528 in ospital per malsauns esters e passants che sa chattava prob. tar la chaplutta da S. Antoni. Il 1709 finalmain han ils chaputschins a Müstair erigė qua l'ospizi Chastč per agen diever.
Il term xenodochium cumpara il 1551 ed il 1615 mo pli per l'ospizi da Chapella/S-chanf che vegniva designā a medem temp sco hospitale per povers e che disponiva d'in vast possess da terren e da grondas entradas. Div. ospizis dal temp medieval han contribuė fermamain a la colonisaziun e cultivaziun dal terren ed a la tgira da las culturas champestras.
La plipart dals gronds refugis cun stallas che sa chattan sin div. pass e che vegnan designads sco ospizis dateschan dal 19. tschientaner. Il 1856 han las vischnancas da Susch e da Tavau erigė in nov refugi sin il Flüela, ed il 1864 han ils frars Ragazzi da Poschiavo laschā construir l'odiern hotel Bernina-Hospiz en vischinanza dal pass. Ils ospizis stattan a l'origin dals ospitals (Sanitad).


Funtaunas:
BUB 1-3.

Litteratura:
J.G. Meyer, Die Hospize und Spitäler Graubündens im Mittelalter, en: BM, 1949, 18-29; Schnyder, Handel und Verkehr; A. Melchior, Bündner Hospize, en: TG, 1985, nr 6, 35-39.

Martin Bundi

lemma precedents OspitalsOstagis lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: