Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Caderas, Mathias Anton deCadieli, Gion lemma sequent

Cadi
Anteriur territori suveran da l'abazia da Mustér (Casa Dei), sortì il 765 dal domini curretic tras la donaziun fixada en il Testament da Tello, uvestg da Cuira. 1371 Lacadey. La Sursassiala (sur la Val Russein) cun ils vischinadis da Mustér, Medel/Lucmagn e Tujetsch furmava il center da la C., a la Sutsassiala (sut la Val Russein) appartegnevan Sumvitg, Trun e Breil. L'aual da s. Pieder a l'ost da Tavanasa furmava dapi il 1185 il cunfin oriental da la C. Il 1213 èn doc. regaglias ed il privilegi da dieschmas, concedì a la prinzi-abazia da Mustér. Il 1285 è la C. sa preschentada per l'emprima giada cun in agen sigil. Il 1371 è menz. l'emprim mastral (per propi) da la C. Il 1401 è il cumin s'acquistà l'avugadia sur la claustra da Mustér. En il temp medieval avevan ils Libers exteriurs da Lags, domiciliads en la Sutsassiala, lur atgna dretgira che sa radunava a Saissafratga/Castrisch. A l'entsch. dal 16. tsch. èn ils blers dad els s'acquistads il dretg da burgais da la C.
Fin il 1851 è la C. stada dividida en quatter curts administrativas u dretgiras civilas cun mintgamai in agen statalter: Mustér, Tujetsch, Breil/Medel e Trun/Sumvitg. Ils represchentants dals vischinadis furmavan il magistrat da cumin (14 comm. presidiads dal mastral) e la dretgira criminala (40 comm.). En dumondas politicas decideva il cumin che tscherniva il mastral dapi il 1472 dad ina proposta da trais preschentada da l'avat, dapi l'entsch. dal 17. tsch. d'ina candidatura libra. Tr. il 1742 ed il 1750 èn questas tschernas succedidas mintg'onn, dapi il 1751 mintga dus onns, e quai il glindesdi da Tschuncaisma. Tr. il 1738 ed il 1745 èn las vischnancas sa liberadas da las dieschmas claustralas. Il 1799 resp. 1803 ha la C. pers il status d'in territori suveran claustral, il cumin da la C. è dentant sa mantegnì fin il 1851. La C. aveva duas vuschs a la dieta da la LG e dapi il 1803 dus fin tschintg represchentants en il Cussegl grond dal chantun Grischun. Il 1851 è l'anteriura enclava da Schlans vegnida incorporada sco settavla vischnanca en il nov cirquit da Mustér resp. en il nov district dal Rain Anteriur (distr. Surselva dapi il 2001). Il 1854 èn las quatter curts surmenz. vegnidas integradas en las ulteriuras sis vischnancas politicas anc oz existentas.




Litteratura:
P.A. Vincenz, Der Graue Bund, 1924, 157-240; G. Gadola, Il cumin della C., en: Il Glogn, 18/1944, 31-125; Müller, Abtei Disentis.

Adolf Collenberg

lemma precedents Caderas, Mathias Anton deCadieli, Gion lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: